گپ طلوعی1: زیست‌بوم نوآوری
ما در مرکز نوآوری دانش‌آموزی طلوع پیش از هرکاری قصد داریم خودمون رو تو یه دوره گپ طلوعی به چالش بکشیم. یعنی توی زیست‌بوم نوآوری سرک بکشیم و از همه مفاهیم و کارکردها و بخش‌ها و غیره و… اکوسیستم نوآوری سوال کنیم. برای این کار، اول از همه لازمه که یک نفر فضای بحث رو واضح و روشن توضیح بده. برای همین تو گپ طلوعی1، خانم ویدا مهرابی، یک طلوعی پرسشگر و مهندس رضا رضوانی به عنوان یک طلوعی کاربلد با هم به گفت‌وگو نشستن. توی این گفت‌وگو با زیست‌بوم نوآوری و چالش‌هاش آشنا میشیم تا در گپ‌های طلوعی بعدی یکی یکی بریم سراغ کندوکاو این چالش‌ها.
پوستر گپ طلوعی1: زیست بوم نوآوری
در ادامه گزارشی از این گپ را می‌خوانید:
مفهوم نوآوری چیست؟
- انسان موجودی خلاق است و خلاقیت مفهومی ذهنی است که منجر به کشف می‌شود. خلاقیت هنگامی که در حوزه علم ظهور کند تبدیل به اکتشاف می‌شود. اگر در حوزه ساخت و ارائه کالا و یک فرآیند ظهور پیدا کند یک اختراع شکل خواهد گرفت. اگر خلاقیت در هر مرحله از زنجیره طراحی تا ارائه محصول به بازار و خلق ثروت ظهور کند، نوآوری است.
این روزها در حوزه علم و فناوری واژه «زیست‌بوم نوآوری» زیاد شنیده می‌شود، این واژه به چه معنی است؟ و به چه چیزی اطلاق می‌شود؟
- زیست‌بوم ﻧﻮآوري ﻣﺤﯿﻄﯽ برای تشویق و حمایت ﺗﻼشﻫﺎي ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﺎﻧﻪ است. زیست‌بوم نوآوری، شبکه‌‌ای از سازمان‌های به هم پیوسته است که پیرامون یک نقطۀ کانونی شکل گرفته‌اند. زیست‌بوم نوآوری ترکیبی از تولیدکنندگان، مصرف‌‌کنندگان و بخش‌های جانبی دیگر است و بر توسعۀ ارزش‌های جدید از طریق نوآوری تأکید دارد.
بازیگران زیست‌بوم نوآوری چه نهادها، شرکت‌ها و بخش‌هایی هستند؟
- زیست‌بوم نوآوری شامل بازیگرانی مانند: مراکز نوآوری، شتابدهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و … است. در میان این بازیگران، بخش‌های دولتی اثرگذاری بیشتری نسبت به سایر بازیگران دارند. مثل مراکز دانشگاهی یا پیش از دانشگاهی، مراکز فنی حرفه‌ای و …
لطفا بیشتر در خصوص این بازیگران و تفاوت‌هایی که باهم دارند برایمان توضیح دهید.
- مرکز نوآوری: مرکزی متشکل از یک یا چند تیم نوآور است که با همکاری مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های متقاضی محصولات جدید در یک حوزه تخصصی در چارچوب برنامه‌ای بلندمدت با هم همکاری می‌کنند. مراکز نوآوری شامل تیم‌هایی هستند که به‌عنوان قطب فناوری و نوآوری شناخته می‌شوند. هدف آن‌ها ایجاد یک زیست‌بوم حاوی استارتاپ‌ها، شتابدهنده‌ها، سرمایه‌گذاران، فروشندگان و مؤسسات آکادمیک و دانشگاهی است که این قطب‌های نوآوری ایجاد می‌کنند.
- شتابدهنده: یک سازمان منسجم و مشخص است که افراد و تیم‌های دارای طرح نوآورانه و فناورانه را انتخاب و در یک دوره چندماهه به آن‌ها خدماتی از قبیل فضای کاری تجهیز شده، آموزش، مشاوره، مربی‌گری، سرمایه اولیه و ارتباط با شبکه سرمایه‌گذاران را ارائه می‌کند.
- پارک علم و فناوری: موسسه پژوهشی و فناوری است که جریان توسعه فناوری را بین دانشگاه، موسسات تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار مدیریت کرده و آن را به حرکت در می‌آورند. پارک به وسیله متخصصین حرفه‌ای مدیریت می‌شود. و به منظور افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و رقابت سازنده میان شرکت‌ها و واحدهای فناور حاضر در پارک و موسسه‌های متکی بر علم و دانش تاسیس می‌شود.
- مرکز رشد: نهادی پژوهشی و فناوری است که با ارائه خدمات حمایتی، از ایجاد و توسعه واحدهای فناور نوپا یا تازه تاسیس توسط کارآفرینان و نوآوران که با اهداف اقتصادی در زمینه‌های فناورانه و نوآورانه فعالیت می‌کنند، پشتیبانی می‌کنند. در قالب اجرای رویدادهای کارآفرینی، برنامه‌های شتابدهی، دوره‌های رشد مقدماتی و …
مرکز نوآوری «تخصصی» به چه مراکزی گفته می‌شود؟
- مرکز نوآوری که در یک «حوزه تخصصی» فعالیت دارد را مرکز نوآوری تخصصی می‌گویند. این حوزه تخصص می‌تواند معطوف به یک فناوری مشخص باشد و یا یک جامعه هدف خاص. به عنوان مثال، مرکز نوآوری تخصصی دانش‌آموزی، دانش‌آموزان را به مثابه جامعه هدف دارد و تمامی مسائل مربوط به حوزه دانش‌آموزی را تحت پوشش قرار می‌دهد.
مراکز نوآوری تخصصی دانش‌آموزی در داخل و یا خارج از ایران چگونه تعریف می‌شوند؟
- وقتی از مراکز نوآوری تخصصی در حوزه علوم فنی و زیستی صحبت می‌کنیم تقریباً نقشه راه و مفهوم روشن است. و می‌بینیم مراکزی که در این حوزه‌ها تعریف می شوند نقشه راهشان روشن و تقریباً در تمام دنیا خط‌مشی مشخصی را دنبال می‌کنند. به این شکل که یک مسئله یا یک مشکل را پیدا می‌کنند و سعی می‌کنند برای آن مشکل در آن حوزه خاص راه‌حلی پیدا کنند. و تفاوت زیادی در فعالیت‌هایی که چنین مراکزی در سراسر دنیا انجام می‌دهند، نمی‌بینیم.
اما وقتی وارد حوزه علوم انسانی می‌شویم تکثر آرا وجود دارد.
- از طرفی کسانی را داریم که لازم می‌دانند چنین مراکزی در حوزه علوم انسانی تعریف شوند و فعالیت کنند. اما درست در مقابل افرادی هم هستند که نقدهای بسیار جدی به این موضوع دارند. و اساساً مقوله‌های موجود در علوم انسانی را از جنس تولید فناوری و چنین واژه‌هایی نمی‌دانند. به طور کلی ورود مباحث و مفاهیم علوم انسانی به این زمینه و به این حوزه را نقد می‌کنند. به خاطر همین تکثر آرا شما چه در داخل و چه در خارج از کشور وقتی واژه هایی مانند innovation, creativity, entrepreneurship, startup را در کنار مفاهیم مربوط به علوم انسانی مانند learning, education و … قرار می‌دهید اونطوری که در علوم فنی مهندسی و علوم زیستی سر و کار داریم به نتیجه واحدی نمی‌رسید.
طبق بررسی‌های ما در خارج از کشور، مراکزی به نام مراکز نوآوری دانش‌آموزی وجود ندارد.
- در خارج از ایران، مباحثی که مربوط به آموزش و پرورش می‌شود و مخاطب آن معلم‌ها و والدین هستند، ذیل مراکز تخصصی آموزشی قرار می‌گیرد. و اغلب به یافتن روش‌های آموزشی نوین و خلاقانه می‌پردازند. همچنان‌که می‌بینیم مدارس مهارت‌محور در برخی از کشورها به وجود آمده است. اساسا این بخش از مباحثی که مربوط به دانش‌آموزان است و مخاطبش مربیان و والدین هستند وارد دپارتمان‌هایی می‌شود که به طور تخصصی روی روش‌های آموزشی و پرورشی کار می‌کنند.
- اما وقتی می‌خواهیم وارد فعالیت‌های مربوط به دانش‌آموزان بشویم که مخاطب هم کودکان و نوجوانان ۷ تا ۱۸ سال هستند. وقتی شما واژه هایی مانند innovation, entrepreneurship, startup را در کنار kids, teenager, children جستجو می‌کنید با مراکزی روبرو می‌شوید که بیشتر تمایل دارند از واژه creativity به‌جای innovation استفاده کنند. و بیشتر به سرگرمی‌ها، بازی‌ها، نحوه تدریس دروس و مهارت‌هایی می‌پردازند که منجر به پرورش خلاقیت کودک و رشد دادن رفتار حل مسئله آن‌ها شود. چنین مراکزی اغلب دنبال این هستند که دوره‌ها و به‌خصوص کمپ‌های تابستانه و پاییزه را برگزار کنند که در آن کودک یا نوجوان در وهله اول استقلال را تجربه کند و در حین تجربه استقلال به کشف بپردازد. اساسا این برنامه‌ها در چنین مراکزی به طوری طراحی شده که نوجوان و یا کودک خودش مسائل را کشف کند. آن‌ها معتقدند کشف مسائل و کشف راه‌حل‌ها به پرورش خلاقیت و پرورش رفتار حل مسئله کمک می‌کند.
در داخل ایران هم تعداد اندکی مراکز نوآوری تخصصی دانش‌آموزی فعالیت می‌کنند.
- و عملا مجموعه‌هایی نوظهور هستند که با توجه به موقعیت جغرافیایی و مجموعه‌های حمایتی که به‌واسطه آن‌ها مراکز نوآوری دانش‌آموزی شکل گرفته‌اند تعاریف متفاوتی برای فعالیت‌های خود دارند.
ویدئوی این گپ طلوعی را ببینید:
