مرکز نوآوری؛ گپ طلوعی2
دومین گپ طلوعی مرکز نوآوری دانش‌آموزی طلوع با دکتر فهیمه محمدزمانی، دبیر کارگروه شرکت‌های دانش‌بنیان خلاق و فناور ستاد توسعه فناوریهای نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و به میزبانی مهندس رضا رضوانی برگزار شد. در این گپ بیشتر با بازیگران زیست‌بوم نوآوری مانند مراکز رشد و نوآوری، پارک‌های علم و فناوری، شتابدهندهها و … آشنا می‌شویم. در ادامه نیز رویکرد معاونت علمی به شرکت‌های خلاق و فناور حوزه علوم انسانی و اجتماعی و حوزه‌های هنری مورد توجه قرار می‌دهیم.
در ادامه گزارشی از این گپ را می‌خوانید:
پوستر گپ طلوعی2: مرکز نوآوری
-
با توجه به وجود بازیگرانی همچون پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و شتابدهندهها اساسا فلسفه به وجود آمدن مراکز نوآوری چیست؟ و چه عواملی تاسیس مراکز نوآوری را ضروری می‌کند؟
در نقشه اکوسیستم فناوری ایران، یکی از بازیگران اصلی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. که سعی کرده به عنوان یک نهاد حاکمیتی، نقش تسهیلگر را در این حوزه ایفا کند.
اولین بار با تاسیس ستاد نانو ایران وارد اکوسیستم فناوری و نوآوری شد. و در واقع ستاد نانو نمونه کوچکی از اکوسیستمی بوده که الان در کشور می‌بینیم. پس از تشکیل این ستاد و تجربه موفق آن، معاونت علمی به عنوان یک بازیگر بزرگتر به وجود آمد. پس از تدوین نقشه جامع علمی کشور، و بخصوص بند الف که در آن حوزه‌های کلان مشخص شدند، معاونت علمی تلاش کرد ستادهایی که به عنوان بازوی اجرایی تشکیل می‌دهد برگرفته از بند الف نقشه جامع علمی کشور و در راستای اهداف آن باشد. مانند ستادهای نانو، بایو و … و سعی کرده حوزه‌های اولویت‌دار آن را در بر بگیرد.
معاونت علمی، به دلیل دولتی بودن دارای ردیف بودجه است که بخشی از این بودجه به شرکت‌ها و دانشگاه‌ها اختصاص می‌یابد. یک بازیگر اصلی دیگر هم در این حوزه که آن هم نقش تسهیلگری دارد، صندوق نوآوری و شکوفایی است که آن هم وظیفه تقسیم بودجه بین شرکت‌های مختلف را دارد. اوایل این دو مجموعه برای اداره فضای اکوسیستم فناوری و نوآوری کافی بودند.
اما با افزایش چشمگیر شرکت‌ها و مراکز در دیگر استان‌ها، معاونت علمی و صندوق نوآوری شکوفایی به عنوان دو نهاد که در راس قرار داشتند، برای در اختیار قرار دادن منابع به بازیگران نهایی و هدف، دیگر نمی‌توانستند به خوبی عمل کنند. از این رو ایجاد میانجی ضروری شد تا روابط میان مراکز مختلف مانند دانشگاه، صنعت، شرکت‌ها و … را مدیریت کند. و منابع مناسب را در اختیار بازیگران نهایی حوزه فناوری و نوآوری قرار دهد. نقش میانجی‌گری به مراکزی مانند مراکز رشد، مراکز نوآوری، شتابدهندهها، پارک‌های علم و فناوری و .. سپرده شد که وظیفه تسهیلگری،آموزش، توانمندسازی و … را دارند.
در ابتدا الویت دولت پارک‌های علم و فناوری بودند و دولت تلاش می‌کرد تا تمام شهرها یک پارک علم و فناوری داشته باشند. تا به عنوان واسط قرار گیرند و عرضه‌کننده خدماتی مثل فضای کار، مشاوره و سایر منابع باشند. پس از آن به تدریج مراکز رشد و مراکز نوآوری و بعدتر شتابدهندهها تشکیل شدند. تعریف دقیقی که نشان‌دهنده تمایز این‌ها از هم باشد، در واقع وجود ندارد. اما به طورکلی، پارادایم فعالیت این سه تقریبا یکسان است و تفاوت در نحوه شکلگیری آن‌هاست.
مراکز رشد که در دانشگاه‌ها مستقر هستند کاملا دولتی هستند، مراکز نوآوری از سوی دولت حمایت می‌شوند اما می‌توانند خصوصی یا دولتی باشند و شتابدهندهها تماما خصوصی هستند.
مراکز رشد بیشتر معطوف به حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی و اغلب نظری هستند. و چندان دغدغه درآمدزایی و خروجی موفق ندارد. اما درست در سوی دیگر، شتابدهندهها که اغلب خصوصی هستند دغدغه زمان و هزینه دارند یعنی تلاش می‌کنند حتما ایده‌ای که منجر به خروجی درآمدزا شود داشته باشند. مراکز نوآوری، مرکزی میانه این دو هستند، از سویی انتظار می‌رود کارکردی مانند شتابدهندهها و خروجی موفق داشته باشند. اما به دلیل حمایت مالی از سوی نهادهای دولتی چندان دغدغه زمان و هزینه ندارند.
در حال حاضر به دلیل گسترش اکوسیستم نوآوری و فناوری در کشور، معاونت علمی دیگر راسا پذیرنده اولیه ایده‌های نوآورانه نیست و این وظیفه را به میانجی‌های تحت حمایت خود سپرده است. یعنی صاحبان ایده باید ایده، تیم و مدل‌های درآمدی خود را به این مراکز میانجی عرضه کنند و پس از ارزیابی و تایید کارشناسان، مشمول حمایت‌های دولتی و یا سرمایه‌گذاری‌های خصوصی شوند.
-
اهداف و وظایف مرکز نوآوری چیست؟ چه تفاوتی با اهداف سایر بازیگران اکوسیستم نوآوری دارد؟
در مرکز نوآوری تیم‌ها، صاحبان ایده و … می‌توانند با افراد خبره و حرفه‌ای ارتباط بگیرند.
به شبکه‌ای از مشاوران، سرمایه‌گذاران، افراد باتجربه، فضای کاری اشتراکی و سایر منابع دسترسی پیدا کنند.
اگر کسی به دنبال تشکیل تیم باشد، بهترین مکان برای جمع‌آوری اعضا و تشکیل تیم، مرکز نوآوری است.
این مراکز حداقل امکانات ورود به حوزه کسب‌وکار را فراهم می‌کنند و در آن می‌توان با کمترین هزینه به هدف اصلی رسید.
هدف در مراکز نوآوری، بالا رفتن درصد نوآوری با توانمندسازی افراد، آموزش‌های مناسب و قرار دادن منابع در اختیار تیم‌ها و صاحبان ایده است.
-
چه برنامه هایی برای حمایت از مراکز نوآوری از سوی معاونت وجود دارد؟
نقش اصلی ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق در معاونت، استقبال و حمایت از تمامی ایده‌های بکر در حوزه صنایع فرهنگی مانند انیمیشن، پویانمایی، سینما، رسانه، هنرهای تجسمی، گردشگری و…است به شرطی که ایده نوآورانه باشد و به نمونه اولیه رسیده باشد. هر قدر پارامترهای کم خطر بودن ایده، بیشتر باشد و ایده امکان بیشتری برای ورود به بازار داشته باشد، معاونت تمایل بیشتری برای سرمایه‌گذاری روی ایده دارد.
-
در حوزه‌های فرهنگی- اجتماعی و علوم انسانی مراکز نوآوری تخصصی چطور تعریف می‌شوند و چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟
برای پاسخ به این سوال اول باید توضیح دهم که اساسا چرا دبیرخانه شرکت‌های خلاق شکل گرفت؟
حوزه‌های نانو، بایو، الکترونیک و… در جرگه شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرند. پس از شکلگیری دبیرخانه شرکت‌های دانش‌بنیان، مشاهده شد که شرکت‌هایی در حوزه فناوریهای فرهنگی وجود دارند که خروجی‌های نوآورانه و مناسبی دارند اما به دلیل پارامترهای موجود، در حوزه دانش‌بنیان قرار نمی‌گرفتند و نمی‌توانستند از خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنند. به همین دلیل آیین‌نامه حمایت از شرکت‌های خلاق تدوین و از سال 96 اجرا شد که تقریبا تا کنون 1300 شرکت عضو آن هستند و از حمایت‌های معاونت برخوردار شدند. در واقع، مراکز نوآوری حوزه‌های هنری و اجتماعی باید واسطه معاونت و حمایت‌کننده چنین ایده‌ها و شرکت‌هایی باشند.
-
بطور خاص مراکز نوآوری تخصصی دانش‌آموزی براساس چه ضرورتی و برای پر کردن کدام خلاهای زنجیره ارزش حوزه دانش‌آموزی بوجود آمدند؟
با اهمیت یافتن روزافزون نوآوری و فناوری و توسعۀ فراگیر پارادایم‌های نوآورانه و فناورانه در جامعه، ناگزیر این واژه‌ها و مفاهیم به سنین پایین‌تر هم سرایت پیدا کرد همانطور که برای مثال در کتاب‌های آموزشی رسمی می‌بینیم که چقدر نسبت به کتاب‌های گذشته تفاوت پیدا کرده است و روی مهارت و خلاقیت و مفاهیم اینچنینی تاکید بیشتری می‌شود.
همچنین با گسترش این پارادایم‌ها توانمندی و دغدغه‌های کودکان و نوجوانان هم نسبت به نسل‌های گذشته تغییر پیدا کرده است. شما الان کودکانی را می‌بینید که توانایی ساخت انیمیشن، طراحی گرافیکی یا حتا طراحی سایت دارند.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و چنین فضایی که در کشور ایجاد شده، چه بهتر که دانش‌آموزان پیش از ورود به دانشگاه و حوزه کسب‌وکار توانمند شوند و در سنین پایین مهارت‌های لازم را کسب کنند.
مرکز نوآوری دانش‌آموزی در دو بعد می‌تواند فعالیت کند:
در بعد اول خود دانش‌آموز می‌تواند نقش ایفا کند و برای مثال به دغدغه‌های خود در حوزه زندگی، آموزشی و … بپردازد.
در بعد دیگر، دانش‌آموز خود بازیگر نیست بلکه صاحبان ایده از سطوح دیگر مثل سطوح دانشگاهی، فنی و … به مسائل حوزه دانش‌آموزی می‌پردازند.
